H1 vloeistoffen en voedselveiligheid: een handleiding

De voedselindustrie kent veel toepassingen waarbij technische vloeistoffen - zoals smeermiddelen, reinigingsmiddelen en coatings - cruciaal zijn voor een soepele werking van machines. Denk aan transportbanden, tandwielen, mixers, pompen, snijmachines en andere soorten apparatuur. Vincent Meijer legt uit: “Het is van belang om elke situatie grondig te analyseren: op welke manier wordt het middel gebruikt, hoe wordt het toegepast en wat zijn de omstandigheden? Deze factoren bepalen samen de voorwaarden waaraan moet worden voldaan.” Elke toepassing heeft unieke vereisten en uitdagingen die we hieronder zullen bespreken.

In de voedselindustrie moeten smeermiddelen voldoen aan strikte wettelijke normen om contaminatie te vermijden en de integriteit van de eindproducten te waarborgen.

H1 smeermiddelen zijn specifiek ontworpen voor voedingsmiddelen en zijn veilig voor incidenteel contact met voedsel. Bij het samenstellen van H1 smeermiddelen wordt rekening gehouden met de potentiële risico's van direct of indirect contact met voedsel, waarbij het voorkomen van besmetting prioriteit heeft. Dit betekent dat ze niet-giftig en niet-allergeen zijn en veilig kunnen worden afgebroken zonder de voedselveiligheid in gevaar te brengen.

Het begrip 'incidenteel contact' in de context van H1 smeermiddelen verwijst naar onbedoeld of ongepland contact met voedselproducten tijdens de voedselverwerkingscyclus.

In de praktijk kan incidenteel contact nooit volledig worden uitgesloten. Een kleine lekkage of een druppel smeermiddel kan bijvoorbeeld op een voedingsmiddel terechtkomen. In dergelijke scenario's zorgt het gebruik van H1-smeermiddelen ervoor dat de voedselveiligheid niet in het gedrang komt. Op voorwaarde dat het contact plaatsvindt binnen de toegestane 10 ppm-regel (voor siliconen slechts tot 1 ppm).

Het gebruik van H1 smeermiddelen is geen vervanging van ‘Good Manufacturing Practices’. Deze smeermiddelen maken deel uit van een bredere benadering van voedselveiligheid, evenals goed onderhoud van apparatuur, regelmatige reiniging en een strikte naleving van de voedselveiligheidsrichtlijnen en -voorschriften.

Het gebruik van halal-gecertificeerde smeermiddelen maakt bijvoorbeeld de omgeving niet automatisch ook halal. Aanvullende maatregelen, zoals grondige reiniging en hygiëne, moeten worden geïmplementeerd om een halal-omgeving te kunnen behouden tijdens voedselverwerkingsprocessen.

Het is gebruikelijk om te vertrouwen op certificeringen als indicatie van kwaliteit en veiligheid. Maar, zoals Meijer benadrukt, het is cruciaal om verder te kijken en echt te begrijpen wat deze certificeringen betekenen. Het NSF-label op zichzelf maakt een smeermiddel nog niet voedselveilig. Alleen de H1-categorie binnen deze certificering garandeert naleving van de voedselveiligheidsregelgeving.

"Dit wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd omdat mensen wel bekend zijn met de term 'certificering', maar niet helemaal begrijpen wat het betekent. Van alle gecertificeerde producten is er maar één type dat incidenteel, direct contact met voedsel mag hebben. En dat is H1. Dit is cruciaal om te onthouden," legt Meijer uit. "Ik benadruk altijd tegen iedereen: dit is het enige product dat incidenteel in contact mag komen met voedsel. De rest is niet toegestaan."

Meijer: “Onze aanpak begint met het verkrijgen van grondig inzicht in de situatie. Vanuit dit inzicht kunnen we de juiste oplossing identificeren. We noemen dit 'solution selling'. Het is ook belangrijk om de verwachtingen van de klant te begrijpen zodat we daaraan kunnen voldoen. Anders realiseer je wellicht bepaalde verbeteringen maar is het doel van de klant nog niet behaald.”

Een stapsgewijze aanpak zorgt voor een grondige evaluatie en oplossingen op maat. De aanpak omvat de volgende stappen:

Het is raadzaam om je op één gebied of machine tegelijk te concentreren. Deze aanpak geeft een uitgebreid inzicht in de unieke uitdagingen en smeervereisten van dat specifieke deel.

Er wordt een grondige machine-inspectie uitgevoerd om mogelijke bronnen van problemen op te sporen. Meijer legt uit: “Ik vraag me vaak af: waarom overweeg je verandering? Waarom denk je aan een ander smeermiddel? Werkt het huidige middel niet goed? Een duur nieuw middel is niet altijd de oplossing. Misschien is de oorzaak van het probleem dat de tanks overbelast zijn. Het is belangrijk om de verschillende aspecten binnen een fabriek of voedselomgeving in overweging te nemen.”

Temperatuurschommelingen, blootstelling aan poeder of stof en weerstand tegen vloeistoffen zijn cruciale factoren bij de keuze van het smeermiddel. Het evalueren van het temperatuurbereik binnen het toepassingsgebied helpt bij het bepalen van het vermogen van het smeermiddel om zijn viscositeit en prestaties onder specifieke thermische omstandigheden te behouden.

Meijer: “Een transportband kan bijvoorbeeld blootgesteld worden aan hoge temperaturen, maar dezelfde band kan ook worden gebruikt in een vrieskist. In het laatste geval heb ik een smeermiddel nodig dat niet te veel indikt bij lage temperaturen.”

Bij aanraking met poeder of stof kunnen oliën met de juiste additieven of eigenschappen helpen om verontreiniging of afbraak te voorkomen.

Meijer: “Neem bijvoorbeeld een bakkerij. De combinatie van suiker, water en hitte kan funest zijn voor smeermiddelen en kettingen. Hiervoor bestaan specifieke producten waarmee je met een olie kan werken die het vormen van een coating voorkomt, overtollige suiker veilig verwijdert en voorkomt dat het aankoekt. Hetzelfde geld voor veel industriële processen.”

Door de weerstand van smeermiddelen tegen vloeistoffen te beoordelen, zoals de zuren of reinigingsmiddelen die in het productieproces worden gebruikt, zorg je ervoor dat het smeermiddel bestand is tegen mogelijke chemische interacties.

Machines in de voedselproductieomgeving ondervinden diverse niveaus van statische en dynamische krachten en roterende bewegingen. Door hier rekening mee te houden, selecteer je smeermiddelen met de juiste viscositeit en belastbaarheid. Bovendien is het van cruciaal belang om de waterbestendigheid te beoordelen, vooral in toepassingen waar water aanwezig is of waar het risico op contact met water bestaat. Waterbestendige smeermiddelen voorkomen schade en zorgen voor goede smering, zelfs in vochtige omgevingen.

Het analyseren van oliesamples kan potentiële problemen, zoals vervuiling, aan het licht brengen.

Meijer: “Eerst beginnen we met meten en nemen we mogelijk oliesamples. Vinden we veel vervuiling? Zou er een lekkage kunnen zijn? Waar komt al dat vuil vandaan? Als we dat niet direct kunnen achterhalen, is verder onderzoek nodig. Met deze inzichten kunnen we dan gerichte oplossingen adviseren.”

ERIKS gaat verder dan alleen advies over de juiste smering. We bieden een totaalaanpak om machineprestaties te verhogen. Dit omvat het optimaliseren van processen, verhogen van productiviteit door workflow-aanpassingen of zelfs het vervangen van verouderde of defecte onderdelen. Daarnaast faciliteren we trainingen en workshops om best practices voor machineonderhoud en -bediening over te brengen.

Meijer: “Het is belangrijk om te begrijpen dat overmatig insmeren het lager kan beschadigen. Soms is de oplossing niet een beter product, maar meer kennis en een beter gebruik van het huidige product. Daarom heb ik voorgesteld om medewerkers te trainen in het correct smeren van lagers. Door te leren waarom een lager op een specifieke manier moet worden gesmeerd, kunnen we de effectiviteit en levensduur van machines vergroten.”

Meijer: “Het is een algemeen misverstand dat voedselveilige smeermiddelen (de 'witte' producten) van lagere kwaliteit zijn dan conventionele smeermiddelen (de 'bruine' producten). Dit stamt nog uit een tijd waarin dit het geval kon zijn. Echter, de kwaliteit van voedselveilige smeermiddelen is tegenwoordig even goed als die van conventionele smeermiddelen. Het willekeurig wisselen tussen beide soorten smeermiddelen in een fabriek kan echter wel risico's met zich meebrengen.”

Bij gescheiden productieomgevingen voor witte en bruine smeermiddelen is het belangrijk je bewust te zijn van mogelijke contaminatie tussen de verschillende omgevingen, via de schoenen bijvoorbeeld.

Ook het wisselen van smeermiddel vergt aandacht. Om kruisbesmetting te voorkomen, is een grondige reiniging en spoeling essentieel.

Meijer: “Bij het overschakelen van het ene type smeermiddel naar het andere is het belangrijk om de apparatuur goed te reinigen. Bijvoorbeeld bij het vervangen van olie in een tandwielkast, moet deze goed worden doorgespoeld. Een onzorgvuldige reiniging kan leiden tot vervuiling van de nieuwe olie. Dit komt omdat nieuwe olie de eigenschap heeft om zeer grondig te reinigen. Het kan oude, vastzittende vervuiling oplossen die daarna in de olie terechtkomt. Na de eerste verversing kan de olie daarom vervuild lijken, terwijl dit in feite een teken is dat de olie zijn werk doet. Het is daarom altijd belangrijk om bij een verversing zo goed mogelijk te reinigen.”

Bij ERIKS vinden we samenwerking met voorkeursmerken belangrijk en gaat productkwaliteit voor alles. We leveren altijd smeermiddelen die voldoen aan de hoogste veiligheidsnormen in de voedingsmiddelenindustrie. Omdat we weten dat elke situatie uniek is, zijn we altijd in staat om maatwerkoplossingen te bieden die precies aansluiten op jouw behoeften.

Heb je interesse in het implementeren van een Fluid & Oil Management-programma of heb je nog vragen? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen. Ons team staat klaar om je te ondersteunen bij het behalen van jouw operationele doelen en het handhaven van de strengste voedselveiligheidsnormen.