Voedselveiligheid: wet- en regelgeving
Complexe wetten en toepassingen. Hoe hou je het overzicht?
We houden ons zo goed mogelijk aan de maximum snelheid, dat is logisch. Het is wel zo veilig en 100 km/pu rijden is niet ingewikkeld. Pas als er een bordje met tijden van/tot onder ‘100’ hangt, dan wordt het voor ons brein al complexer. Zo is ook één wet over voedselveiligheid niet problematisch, maar zodra er een wirwar van wet- en regelgeving ontstaat, wordt het ook voor food professionals pittig.
We weten dat alle materialen die in contact komen met voedingsmiddelen, zoals verpakkingen of zelfs het rubber van een lopende band, moeten voldoen aan de wettelijk gestelde eisen. Maar de wetgeving voor voedselveiligheid wordt complex doordat er zoveel verschillende wetgevingen zijn. Een willekeurige greep uit het assortiment aan wetten: EC1935/2004, EU 10/2011, EC2023/2006, FDA of HACCP.
Al die wetten en hun toepassingen. Hoe hou je het overzicht? Onze experts hebben het uitgezocht en zetten alles voor je op een rij. In dit blog vind je een overzicht van al die verschillende regels. We sommen ze overzichtelijk voor je op, en kijken naar het onderlinge verband in het geheel van wet- en regelgeving als het om voedselveiligheid gaat.
Navigeer snel naar onderwerp
Benieuwd naar de staat van voedselveiligheid in Nederland?
Lees over:
- De toenemende druk van afnemers op hun leveranciers om voedselveiligheid te garanderen.
- De grootste uitdagingen op het gebied van voedselveiligheid.
- Welke trends de komende twaalf maanden van invloed zullen zijn op de voedselveiligheid.
EC1935/2004
De EU-wetgeving EC1935/2004 ging in op 24 oktober 2004 en geldt voor álle voedselcontactmaterialen; verpakkingen en andere materialen die (mogelijk) met levensmiddelen in aanraking komen. In deze wetgeving zijn 17 groepen van voedselcontactmaterialen geïdentificeerd:
- 1. Actieve intelligente materialen en voorwerpen
- 2. Kleefstoffen
- 3. Keramiek
- 4. Kurk
- 5. Rubber
- 6. Glas
- 7. Harsen met ionenwisselaars
- 8. Metalen en metaallegeringen
- 9. Papier en karton
- 10. Kunststoffen
- 11. Drukinkt
- 12. Gegenereerde cellulose
- 13. Siliconen
- 14. Textiel
- 15. Vernis en deklagen
- 16. Was
Nr. 2023/2006
Om de (voedsel)veiligheid van deze materialen te waarborgen, stelde de EU ook verordening nr. 2023/2006 op. Hierin staan goede fabricagemethoden vermeld. Daarnaast heeft ook de Nederlandse overheid een nationale wetgeving opgesteld in de ‘warenwetregeling verpakkingen- en gebruiksartikelen’.
Framework van EC1935/2004
Artikel 3
In dit artikel staan de algemene eisen van de wet beschreven. Materialen dienen volgens goede fabricagemethoden te worden vervaardigd.
Materialen mogen niet:
- Gevaar opleveren voor de gezondheid
- Leiden tot onaanvaardbare veranderingen in de compositie
- Leiden tot veranderingen in de organoleptische eigenschappen
Artikel 4
Verdere eisen die gesteld worden aan ‘actieve en intelligente materialen’
Artikel 5
Een omschrijving van de bijzondere maatregelen. Hieronder valt o.a. de lijst met stoffen die zijn toegelaten voor gebruik.
Artikel 6
Het is leden van de EU toegestaan om hun eigen verordeningen te creëren, mits deze in lijn zijn met de EC 1935/2004.
Artikel 16
Materialen en voorwerpen moeten beschikken over een schriftelijke verklaring waaruit blijkt dat zij aan de voorwaarden voldoen die gesteld zijn in artikel 5.
Artikel 17
Traceerbaarheid: Traceerbaarheid is de mogelijkheid om een product in alle stadia van productie, verwerking en distributie te traceren. [Lees ook ons blog over Traceability]
Link: EC1935/2004 wetgeving [pdf]
Declaration of Compliance
Naast de bovenstaande wetgeving bestaat er ook een Declaration of Compliance (DoC); een Verklaring van Overeenstemming (VvO). Dit is een schriftelijke verklaring waaruit blijkt dat het materiaal voldoet aan de wettelijke vereisten m.b.t. productie en de toegestane migratielimieten niet overschrijdt. Dit is bovendien de verklaring die beschreven staat in artikel 16 van de EC1935/2004.
Wist je dat je deze verklaring helemaal kunt terugleiden van eindgebruiker tot leverancier? Dit betekent dat de supply chain volledig berust op sterke communicatie van begin tot eind. De VvO is daarom een belangrijke voorwaarde om traceerbaarheid te garanderen.
Doel van de Verklaring van Overeenstemming:
- Controle of levensmiddelenbedrijven de verplichte documentatie beschikbaar hebben en de informatie daaruit juist toepassen.
- Een correct en veilig gebruik van verpakkingsmaterialen en gebruiksartikelen voor levensmiddelen.
De vereisten voor een Verklaring van Overeenstemming verschillen per materiaalcategorie. Voor een beperkt aantal materiaalcategorieën is dit op Europees niveau geregeld, zoals kunststoffen in de EU 10/2011. Voor de overige materialen staat dit in Nederland beschreven in de warenwet.
Extra regels voor bijzondere voedselcontactmaterialen
Daarnaast bevat artikel 5 een lijst met bijzondere voedselcontactmaterialen die op de juiste manier vervaardigd moeten worden. De 17-koppige lijst staat hierboven al beschreven, maar enkelen van hen krijgen zelfs de dubieuze eer om een extra verordening over zich af te roepen (voor kunststoffen is dit de EU 10/2011 – meer informatie verderop). Deze fabricagemethoden vind je ook onder de noemer ‘Good Manufacturing Practice’.
Good Manufacturing Practice [GMP]
Om ervoor te zorgen dat voedselcontactmaterialen geen gevaar op leveren voor de mens, zijn er voorschriften opgesteld voor goede fabricagemethoden. Dit betreft ook de EC2023/2006, beter bekend als: Good Manufacturing Practice. De EC2023/2006 geldt voor álle sectoren en is toepasbaar op alle stadia waarin een product gemaakt wordt. Naast de drie voorwaarden in artikel 3 van de EC1935/2004-wetgeving, moeten fabrikanten ook een kwaliteitsmanagementsysteem en de kwaliteitscontrole op orde hebben.
De EC023/2006 beschrijft de ‘Good Manufacturing Practice’ als volgt:
- 1. Kwaliteitsmanagementsysteem en kwaliteitsbeleid
- 2. Managementleiderschap en personeel. Dit betekent o.a.: managementverantwoordelijkheden omtrent GMP worden toebedeeld en gedocumenteerd en personeel moet getraind zijn om te werken met voedselcontactmaterialen.
- 3. Hygiënebeleid
- 4. Documentatie, etikettering en traceerbaarheid
- 5. Productie
- a. Materiaalspecificaties voor grondstoffen
- b. Het voorkomen van contaminatie
- c. Werkmethoden zijn gedocumenteerd, er bestaat een beleid wanneer er veranderingen plaatsvinden
- d. Opslag van goederen, verpakkingen en transportatie
- 6. Kwaliteitscontrole en specificaties
- 7. Werk dat verricht wordt buiten de productieomgeving is onderhevig aan een schriftelijk contract waarin de GMP wordt beschreven, zoals toepasbaar voor de eigen productie.
- 8. Klachtenafhandeling, terugroepacties van producten en incidentenmanagement
- 9. Regelmatige interne en externe audits
Link EU 10/2011 | Link EC2023/2006
EU 10/2011
Dan komen we aan bij EU 10/2011, beter bekend als de kunststoffen verordening . Deze EU-maatregel is het meest uitgebreid van alle materialen. Niet alleen beschrijft de EU 10/2011 in detail hoe men kunststoffen moet vervaardigen, ook wordt hier een lijst van substanties toegevoegd die gebruikt mogen worden om deze kunststoffen te produceren. De EU 10/2011 is hierin uitzonderlijk, andere materialen waar een soortgelijke verordening voor bestaat zijn: keramiek (EG84/500), gegenereerde cellulose (EG2007/42), gerecycleerd kunststof (EG228/2008) actieve en intelligente materialen (EG450/2009).
De EU 10/2011 is geldig voor:
- Materialen, voorwerpen en delen hiervan die volledig bestaan uit kunststoffen
- Materialen en voorwerpen die bestaan uit diverse lagen van kunststof die met kleefstoffen aan elkaar zijn bevestigd
- Materialen en voorwerpen van kunststof die bedrukt zijn met een coating of deklaag
- Pakkingen van kunststof in deksels (EG2002/72)
Bovendien gelden de volgende eisen voor de Verklaring van Overeenstemming:
- Naam en adres van de producent
- Identificatie van het product (omschrijving, artikelnummer, etc.); dit zorgt o.a. voor traceerbaarheid
- De datum van de verklaring
- De bevestiging dat het product voldoet aan de EC1935/2004 én de EU 10/2011
- Informatie over de migratielimieten en specificaties van de stoffen
- Informatie over de levensmiddelenadditieven; deze additieven moeten bij naam worden genoemd zodat de totale concentratie niet te hoog wordt
- Specificaties voor gebruik
- Voor welk type levensmiddel is dit materiaal geschikt
- Hoeveel tijd mag het materiaal in contact komen met het levensmiddel
- Bij welke maximale temperatuur is het materiaal geschikt voor contact met levensmiddelen
- Bij welke ratio is het materiaal getest en geschikt gevonden
Hoe zit het met de rest van Europa?
Omdat de EC1935/2004 alleen voor kunststoffen een aparte verordening afroept, betekent dit dat de EU-lidstaten vrij zijn om een eigen regeling te treffen voor de overige materialen. Fabrikanten moeten zich dus niet alleen aan de Europese wetgeving te houden, maar ook rekening houden met de verschillende regelingen die er gelden in de EU. Daarnaast controleert elk land anders op deze wetgeving.
Hier volgen een aantal voorbeelden:
- Frankrijk eist dat roestvrijstaal tenminste 13% chroom bevat;
- De organoleptische test die beschreven staat in artikel 3, is verplicht in Duitsland, terwijl het in Frankrijk slechts geldt voor ‘risicovolle’ materialen;
- België heeft in 2017 een nieuwe wet ingevoerd die bepaalt hoe men om hoort te gaan met vernis en deklagen die eventueel in aanraking komen met voedsel.
De warenwet
Tot slot is er nog de Nederlandse wetgeving. In Nederland wordt voedselveiligheid beschreven in het warenwetbesluit omtrent verpakkingen en gebruiksartikelen. Dit staat verder beschreven in de ‘regeling verpakkingen- en gebruiksartikelen’. Hoewel de EC1935/2004 leidend is voor de warenwet, worden hier ook een aantal aanvullende regels benoemd:
- De regeling beschrijft positieve lijsten voor de productie van 12 van de 17 materialen die zijn opgesteld in de EC1935/2004, inclusief kunststoffen. De stoffen die op deze lijst staan zijn toegestaan bij het produceren van verpakkingen of gebruiksartikelen die in aanraking komen met levensmiddelen.
- In deze wet staat bovendien beschreven hoe een Verklaring van Overeenstemming eruit moet zien voor de materialen die niet al zijn beschreven in de Europese wetgeving.
FDA
Voordat de EC1935/2004 in beeld kwam, was het vaak nog acceptabel om ‘alleen’ aan de FDA-wetgeving te voldoen. Sinds de Europese wet ingesteld werd, is dat niet langer het geval. Dat betekent overigens niet dat de FDA en de EC1935/2004 hetzelfde zijn of dat de FDA dezelfde regels aanhoudt als die in Europa gelden.
Food Safety Modernization Act
De FDA is in de Verenigde Staten de autoriteit voor voedselveiligheid. Ook hebben zij hun eigen wetgeving. De bekendste daarvan is de ‘Food Safety Modernization Act of 2011’. Hier bestaan zeven regels voor:
- Productieveiligheid; de voedselstandaarden voor de productie van verse groenten en fruit.
- Preventieve controle voor eten bestemd voor menselijke consumptie; elke voedselfaciliteit moet verplicht een risicoanalyse uitvoeren en op basis hiervan preventieve controlemaatregelen implementeren. Dit is waar de HACCP voor diende.
- Accreditatie van onafhankelijke partij; dit stelt onafhankelijke partijen in staat om audits uit te voeren bij voedselfaciliteiten.
- Verificatieprogramma’s voor buitenlandse leveranciers: een Amerikaanse importeur wordt hierbij verplicht om producten uit het buitenland op veiligheid te controleren. De importeur zal bijvoorbeeld bij de buitenlandse exporteur een certificaat kunnen opvragen om te verifiëren dat de voedingsmiddelen veilig voor consumptie zijn.
- GMP en risicoanalyse voor diervoeding
- Gefocuste strategieën om het risico op (opzettelijke) contaminatie te voorkomen
- Hygiënisch vervoer van voedingsmiddelen
Voor Nederlandse bedrijven betekent dit dat zij een Food Safety Plan moeten hebben en dit ook aan de Amerikaanse importeur kunnen aantonen.
Voedselcontactmaterialen
In de FDA-regelgeving staat in delen 170-199 beschreven welke materialen veilig zijn voor onder andere verpakkingen die in aanraking komen met voedsel. Hierin worden de volgende materialen benoemd:
- Kunststoffen
- Papier en karton
- Polymeren
- Additieven
- Kleefstoffen
Daarnaast bestaat er ook nog de FCN: Food Contact Notification. In dit programma kunnen bedrijven een nieuw materiaal laten registreren. In de FCN staat o.a. hoe je moet omgaan met een migratietest en een toxicologisch rapport.
Link FDA
Benieuwd naar de staat van voedselveiligheid in Nederland?
Zoveel theorie over wet-en regelgeving in de food sector. Nu terug naar de dagelijkse praktijk. Dit 28 pagina's tellende document bundelt interessante cijfers, statistieken en geeft duiding over de staat van voedselveiligheid in Nederland. Relevante informatie voor elke food professional.
Gerelateerde artikelen
Wij helpen u graag verder
Know+How Hub
Blijf altijd op de hoogte met onze laatste blogs, nieuws en cases.
