Alles over interne, axiale en radiale speling

Wat is interne lagerspeling en hoe beïnvloedt dit je keuze voor het juiste lager? Leer alles over interne, radiale en axiale speling en C-codes voor lagers.

Gepubliceerd op 20 december 2021

Met een lager verminder je de wrijving tussen bewegende onderdelen. Oftewel: ze versoepelen de beweging in een constructie. Het juiste lager is dus heel belangrijk voor het correct functioneren van de machine. De interne lagerspeling is hierin een belangrijke factor. Maar wat is interne lagerspeling, welke soorten speling zijn er en hoe gebruik je de C-codes van een lager?

Navigeer snel naar onderwerp

Wat is interne lagerspeling?

Interne lagerspeling is de bewegingsvrijheid tussen het rolelement en de binnen- en buitenring van het lager. Het is de afstand waarover de ene ring ten opzichte van de ander kan bewegen. Een lager heeft altijd lagerspeling, dit kun je niet voorkomen. Zonder speling werkt het lager namelijk niet. De ringen van een lager hebben speling in twee richtingen. We spreken daarom ook over twee soorten lagerspeling:

Radiale speling - Dit wordt loodrecht op de middenas gemeten.
Axiale speling - Dit wordt langs de middenas gemeten.

Meer weten over lagers? Lees de lager gids

Alles over classificatie, toepassing, smering en onderhoud

Beïnvloeding interne lagerspeling

Voor een nauwkeurige en werkbare waarde van de interne lagerspeling, belast je het lager. Er is namelijk een verschil tussen de gemeten waarde vóór belasting en de daadwerkelijke waarde van het lager in bedrijf. Is de machine/toepassing in gebruik is en wordt het lager belast? Dan kunnen de binnenringen oprekken en de buitenringen in elkaar worden gedrukt. Er ontstaat elastische deformatie, oftewel elastische vervorming. Dit beïnvloedt de interne lagerspeling. Daarnaast kan warmte-uitzetting (dus de temperatuur van de toepassing) de interne lagerspeling beïnvloeden. De grootte van de lagerspeling wordt bij deze vervormingen kleiner.

Te hoge of te lage lagerspeling

Gebruik je een lager in een toepassing met een verkeerde speling? Dan beïnvloedt dat het effect en de levensduur van het lager. Een lager met een te lage speling zal sneller opwarmen en uitzetten. De afstand tussen het loopvlak en de kogel wordt daardoor kleiner en het lager loopt vast.

Meestal kies je dus voor een lager met een hogere speling als je werkt in een warme omgeving. Andersom geldt het tegenovergestelde: werk je in koude omgevingen, kies dan voor een lager met een lage speling. Bij te hoge lagerspeling zit er te veel ruimte tussen de afzonderlijke ringen. Het lager loopt dan niet vast, maar kan loskomen van de as waardoor een slip-stick effect ontstaat. Het gevolg is dat je te maken krijg met platte kanten op de rolelementen.

Wat beïnvloedt de interne lagerspeling?

Lagerspeling heeft dus te maken met de bewegingsvrijheid van de rolelementen tussen de binnen- en buitenring van het lager. Invloed op die bewegingsvrijheid:

Passing van de binnenring
De ring is altijd iets kleiner dan zijn as. Daarom zal de binnenring in bedrijf uitzetten en de buitenring inkrimpen.
Passing van de buitenring
Als de buitenring een statische belasting draagt (en de binnenring roteert), ontstaat er een drukkracht op de binnenring. De buitenring drukt hierbij op de binnenring of de ‘vrije ruimte’ in. Draagt de binnenring een statische belasting en roteert de buitenring? Dan ontstaat hetzelfde effect als wanneer de binnenring een perspassing heeft: de binnenring zet uit en de buitenring krimpt in.
Temperatuurverschil tussen de binnen- en buitenring
Als het lager wordt belast, ontstaat er een temperatuurstijging in het hele lager. Daarbij verandert ook de temperatuur van de rollende elementen. Deze temperatuursverandering is lastig te meten en in te schatten. Daarom gaan we ervan uit dat de rollende elementen dezelfde temperatuur krijgen als de binnenring. Die temperatuurverschillen beïnvloeden het uitzetten van de ringen.

Interne lagerspeling berekenen

Voor het berekenen van interne lagerspeling zijn verschillende formules. Deze zijn nogal complex en daarom niet makkelijk zelf te gebruiken. Moet je lagerspeling berekenen? Dan kun je het beste contact opnemen met een specialist op het gebied van lagers.

Soorten lagerspeling

Er zijn vijf typen interne lagerspeling. Bij alle typen houden we rekening met invloed als warmte, belasting en elastische deformatie.

Gemeten interne lagerspeling
Dit is de gemeten lagerspeling bij een bepaalde belasting. Hier wordt rekening gehouden met de elastische deformatie die wordt veroorzaakt door de belasting.

Theoretische interne lagerspeling
Dit is de radiale interne lagerspeling, gemeten zonder belasting. Deze waarde is dus zonder de elastische deformatie. 

Overgebleven interne lagerspeling
Dit is de lagerspeling na montage van het lager, maar voordat de machine in bedrijf is. De elastische deformatie is hier daarom niet van toepassing. De lagerspeling kan wel afnemen doordat de ring uitzet of wordt ingedrukt.

Effectieve interne lagerspeling
Dit is de lagerspeling wanneer je alleen rekening houdt met de veranderingen door de passing van het lager en het temperatuurverschil tussen de binnen- en buitenring.

Operationele lagerspeling
Dit is de daadwerkelijke lagerspeling van een gemonteerd en belast lager in een operationele machine. Het effect van de elastische deformatie is inbegrepen, net als de invloed van passing en temperatuur.

Belangrijkste lagerspeling om te berekenen

De effectieve interne lagerspeling is de meest gangbare berekening. Hier wordt namelijk rekening gehouden met de veranderingen door de passing van het lager én de temperatuurverschillen die de lagerspeling beïnvloeden.

C-codes en lagerspeling

De zogenaamde C-code geeft je informatie over de lagerspeling. Deze laat zien hoeveel interne speling het lager in de machine krijgt. Je vindt de code achteraan in de volledige codering van het lager. Er zijn vijf C-codes die iets zeggen over de interne lagerspeling: C2, CN (ook wel C0 genoemd), C3, C4 en C5.

C2 biedt de minste extra speling, C5 biedt de meeste extra speling. Een C3 lager wordt het meest toegepast.

C2 - Speling kleiner dan normaal
CN (of C0) - De standaard voor toepassing waar de juiste speling overblijft bij normaal aanbevolen passingen, en onder gewone bedrijfsomstandigheden.
C3 - Speling groter dan C0
C4 - Speling groter dan C3
C5 - Speling groter dan C4

Let op: De C0-code staat niet vermeld als achtervoegsel (suffix) op het lager of de verpakking. Met andere woorden: staat er geen C-code vermeld bij het lager, dan weet je dat het CN is.

Meer weten over het ontcijferen van lagercodes?

Lees het artikel over hoe je de aanduidingen op lagers leest en interpreteert.

Waarom is de juiste C-code van lagers belangrijk?

De C-code van het lager toont hoeveel interne speling het lager in de machine krijgt. Door een lager met de juiste C-code te kiezen, voorkom je dat lagers te maken krijgen met een te hoge of te lage interne speling.

De grootte van de interne lagerspeling bepaalt namelijk voor een groot deel de operationele prestaties van de lagers. Het heeft gevolgen voor de duurzaamheid, de mate van trillen, de hoeveelheid geluid in de machine en de hitte die vrijkomt van de toepassing.

Dit zijn een aantal specifieke toepassingen met hun optimale interne lagerspelingen: 

Omstandigheden als de machine in bedrijf is

Voorbeelden